Schagerwad – Schagerschat

Op vrijdagochtend 27 mei is er in klein comité – op initiatief van de PvdA Schagen en PvdA-Noord Holland – door een aantal partijen bijeengekomen op het erf van de familie Verbeek aan de West-friesedijk te Schagen.

Doel: praten over het Schagerwad, het gebied ten oosten van deze plaats, deels omringd door de Westfriese Omringdijk, en (grotendeels) in beheer door Staatsbosbeheer (SBB). Het Schagerwad is een parel op het grondgebied van de gemeente. Er zitten al behoorlijk wat weidevogels en de rust en ruimte spreken tot de verbeelding. Maar ook het Schagerwad staat onder druk.

Om het gebied qua natuurwaarden te versterken en behouden, hebben we plannen. Maar die dienen eerst en vooral goed uitgedacht te worden en bovendien besproken te worden met inwoners én ondernemers in het gebied. Vandaar deze start bij twee van die bewoners, die in het gebied achter hun huis een kleine B&B voor fietsers willen starten en daarvoor al zijn aangevangen met de verbouwing van hun schuur.

Aanwezig zijn Noord Hollandse gedeputeerde Natuur; Esther Rommel, de Schagense PvdA-raads- en  afdelingsleden Jan Schrijver, Sam Muntjewerf, Jan Muntjewerf en Vera van Vuuren, de Schagense PvdA wethouder Hans Heddes mét een ambtenaar vanuit de gemeente, vanuit SSB Miriam Brouwer en Paul Bot, natuurvorser Hans Westrik die ook prachtige foto’s en filmpjes maakt van het natuurleven in het Schagerwad en PvdA-Statenlid Aukelien Jellema

De familie Verbeek fungeerde als gastgezin en leidde het gezelschap na de bijeenkomst ook nog rond op hun ongeveer 1 hectare grote terrein waar ook zonder verrekijker allerlei weidevogels van dichtbij te zien en volgen waren.

Jan Schrijver opende de bijeenkomst met een mooi verhaal over de historie van het Schagerwad.

Het is een uniek en authentiek gebied, niet verkaveld, een ware parel – aldus Schrijver – die aangaf dat we heel zuinig zouden moeten zijn op dit gebied, met als ijkpunt voor de (nabije) toekomst dat de grutto er weer (in nog) grotere getale terugkomt. Om dit kracht bij te zetten had Aukelien Jellema mooie gruttospeltjes meegebracht, en rijkte de eerste uit aan gedeputeerde Esther Rommel.

De ochtend zou in het teken staan van het met elkaar in gesprek gaan. Vooralsnog op deze vrijdagochtend in klein gezelschap, maar wél met de juiste personen. Daarbij werd de hoop uitgesproken dat er een start zou kunnen worden gemaakt met de versteviging van de biodiversiteit, iets dat overigens ook hoog op de (natuur)agenda van de Provincie Noord Holland staat.

De familie Verbeek heeft hun huis aan de Westfriesedijk in een perceel van een kleine hectare. Met een hooischuur, een in aanbouw zijnde B&B en plannen om te starten met dagbesteding voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Ook willen ze een vogel-kijkhut realiseren en een bezoekersruimte die gebruikt kan gaan worden voor Vogelbeschermings-cursussen en dergelijke. Daarnaast is het hun grote wens om het land naast hun 1 hectare land te wijzigen in plas- drasgebied.

Daarna is het de beurt aan Sam Muntjewerf die het gehoor meeneemt naar het Schagerwad door de eeuwen heen. Het gebied – vanaf 1981 eigendom van SBB – heeft in voorbije eeuwen niet alleen gediend als gras- en rietland, maar ook een belangrijke functie als afwateringsgebied gehad.

Op dit moment beslaat het Schagerwad zo’n 220 hectare, in gebruik als natuur in samenhang met andere NNN gebieden. Het vormt daarmee een belangrijk stapsteen (stepping stone) voor de omliggende (natuur)gebieden. Verder is het bestemd voor extensieve recreatie (veel fietsers en wandelaars op de Omringdijk!). Het open landschap wordt gekoesterd.

Paul Bot van SBB gaat in op de plannen van Staatsbosbeheer die al langer ‘op de plank liggen’. Het Schagerwad heeft de potentie om qua natuurwaarden verder versterkt te worden. Er ontbreken nog kleine stukjes gebied die ook in het beschermingsregiem getrokken zouden moeten worden. Maar veel van het Schagerwad heeft SBB al in beheer. Wat nodig is, aldus Bot, zijn “Rust, Regelmaat en Reinheid”. Zo is het pachters verboden tot 15 juli activiteit te ontplooien op de Wadgronden en mogen er geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt worden.

Ook zouden er geen bomen en struiken en hoge rietkragen in het Schagerwad mogen zijn, ter voorkoming van het verschijnen van roofvogels die het vanuit bomen en struiken doorgaans op de (pullen van) de weidevogels gemunt hebben. Plas- dras is de ideale leefomgeving voor de weidevogels (grutto’s!) met hoog gras waarin zich veel insecten ophouden (voer voor de weidevogels!) en het ontbreken van greppels.

SBB heeft enige tijd geleden een plan voor het Schagerwad gemaakt, in het kader van de tegemoetkoming die Microsoft had toegezegd (vanwege de bouw van hun datacenters even verderop in de provincie). Dat plan behelsde onder andere het omhoogbrengen van het waterpeil in het middengebied van het Schagerwad. Want nu staat dat waterpeil daar 80 cm onder maaiveld, en dat is té droog voor de weidevogels.

Reinheid van het water – dat wordt aangevoerd vanuit de Keinsmerpolder en vanuit het Noordhollandsch Kanaal – is een andere belangrijke voorwaarde. Het water bevat nu echter nog steeds (te) veel gewasbestrijdingsmiddelen en kunstmest. Die middelen komen uiteindelijk allemaal in het Schagerwad terecht.

SBB beheert voor provincie Noord-Holland de ecologische verbindingszone aan het zuidkant van Noordhollandsch Kanaal (tussen De Stolpen en Kolhorn) Deze verbindingszone is echter vrij smal aldus Bot. Het is de wens van SBB om deze verbinding breder en daarmee robuuster te maken.

Daarnaast is er ook nog 13 hectare land in de polder Poolland, ook in eigendom van SBB en ingericht voor lepelaars, met ondiepe slootjes waarin deze vogels kunnen foerageren. Hieromheen, echter, is het intensieve akkerbouw wat de klok slaat. Boeren kunnen hier wel vrijwillig aan weidevogelbescherming doen.

Gedeputeerde Esther Rommel geeft aan onlangs met dhr. Winsemius een gesprek te hebben gehad over zijn “Aanvalsplan Grutto” (https://www.vogelbescherming.nl/docs/25f57adf-8401-47ab-91f7-8e7d239dcc2f.pdf). Dat plan helpt de provincie Noord-Holland, aldus de gedeputeerde, niet echt vooruit omdat het geld dat met het aanvalsplan is gemoeid, niet aan het Samenwerkingsverband Noord Holland (SNN) en ook niet aan al bestaande NNN-gebieden (Natuur Netwerk Nederland) ten goede mag komen.

De hectares van het Schagerwad zijn gebieden die al binnen NNN liggen, waardoor miljoenen nu niet kunnen worden weggezet. Wellicht liggen er wel mogelijkheden als er gebieden in bezit van SBB zouden kunnen worden geruild om de ecologische verbindingszone robuuster te kunnen maken.

De laatste presentatie is voor wethouder Hans Heddes. Hij licht de Ontwikkelingsvisie van de gemeente Schagen toe. Daarin is opgenomen (de visie is nu het participatietraject ingegaan en moet in oktober van dit jaar door de gemeenteraad worden vastgesteld) dat het noordelijke deel van de gemeente Schagen “open en leeg” blijft. Er is nu veel vraag naar woningen en de gemeente plannen om die te ontwikkelingen aan de oostkant van Schagen, maar wel ónder het gebied van het Schagerwad. Doel is om bij alle uitbreidingsplannen het station van Schagen steeds in het centrum te blijven laten liggen. Een concentrische uitbreiding dus waarbij het omliggende landschap van Schagen altijd dichtbij is.

Inmiddels is er door de gemeente Schagen een investeringsbudget voor landschap van 1,2 miljoen euro ontvangen, vanuit de provincie Noord-Holland. Schagen zelf staat voor 800.000 euro cofinanciering aan de lat. Het voorstel vanuit de gemeente is om – ten behoeve van de ontwikkeling van Schagen Oost – voor ontbrekende deel naast Keinsmerpolder PBL “om te ruilen” Dat gebiedsdeel – vooral door de plas-dras op het land van biologische varkenshouderij Wennekers – herbergt al veel weidevogel-broedparen.

En zo kán er veel… maar moet er nét-zoveel goed uitgezocht worden. Aanspraak maken op geld uit het Aanvalsplan Grutto heeft als voorwaarde dat het minimaal om 1000 hectare moet gaan. Dat is het onderzoeken waard. Al met al dient er goed gekeken te worden naar wat er mogelijk en zou de potentie van het gebeid benut moeten worden.

Na een kleine pauze buiten om van de prachtige omgeving te genieten, en van de bakkunsten van de familie Verbeek, sloten we de bijeenkomst af.

De laatste woorden op deze vrijdagochtend waren voor fractievoorzitter Vera van Vuuren. Zij vatte de presentatie van de sprekers nogmaals kort samen, benadrukte hoezeer het Schagerwad een stepping stone voor de natuur in de direct omgeving kan zijn, en dat het nu zaak is de natuurontwikkeling van Schagerwad op te pakken en hiervoor financiering te vinden. Voor het plan van Staatsbosbeheer is ruim 400.000 euro nodig met cofinanciering vanuit de provincie Noord-Holland en de gemeente Schagen. Daarnaast bestaat er in de planvorming een additionele aanvraag bij de provincie, voor natuurontwikkeling, voor een bedrag van 800.000 euro voor bijvoorbeeld bos in Schagen Oost.

Er valt nog een hoop te lobbyen maar de eerste schreden op een pad naar een sterker Schagerwad zijn voor wat betreft de PvdA-Schagen en PvdA Noord Holland genomen….

(Verslag met dank aan Aukelien Jellema)